II Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy

W dniach od 28 kwietnia do 3 maja br. odbył się w Pułtusku, Warszawie i Krakowie II Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy pod hasłem Polacy i Polonia u progu nowego tysiąclecia

(I Zjazd został zorganizowany 9 lat temu w Rzymie).
Na spotkanie do Polski przyjechało 320 delegatów organizacji polskich i polonijnych z 52 krajów. Reprezentowali oni przeszło 16 milionów rodaków mieszkających poza granicami Polski. Przedstawicielkami Związku Polaków we Włoszech były Maria Gratkowska Scarlini, Prezes Polsko-Włoskiego Stowarzyszenia Kulturalnego w Toskanii i wiceprezes Związku Polaków we Włoszech oraz Barbara Głuska Trezzani, członek Zarządu tegoż Związku.

Autorki sprawozdania podczas Zjazdu Polonii

Patronat nad Zjazdem objął Senat RP oraz Stowarzyszenie Wspólnota Polska. Zjazd rozpoczął się mszą św. w kościele św. Krzyża w Warszawie, celebrowaną przez Prymasa Polski, kardynała Józefa Glempa. Oficjalne otwarcie nastąpiło w Teatrze Polskim, gdzie zebranych gości ze wszystkich kontynentów powitali: Przewodnicząca Komisji Organizacyjnej Zjazdu i Prezes Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych, Helena Miziniak oraz Prezes Stowarzyszenia Wspólnota Polska, Andrzej Stelmachowski. Przemawiali premier RP, Jerzy Buzek, marszałkowie Senatu, Alicja Grześkowiak i Sejmu, Maciej Płażyński, a w imieniu Polonii mówił Prezes Kongresu Polonii Amerykańskiej, Edward Moskal.

Referat wprowadzający wygłosił ks. abp Szczepan Wesoły, delegat Prymasa Polonii do spraw Duszpasterstwa Emigracji.

Podczas trzydniowego pobytu w Domu Polonii w Pułtusku, delegaci obradowali w następujących komisjach:

1. Komisja do spraw Polaków za granicą,
2. Komisja do promowania spraw polskich w świecie,
3. Komisja do spraw współpracy organizacji polonijnych ze strukturami duszpasterskimi,
4. Komisja do spraw oświaty i młodego pokolenia,
5. Komisja do spraw pomocy socjalnej, charytatywnej i problemów repatriacji.

30 kwietnia br. Prezydent RP, Aleksander Kwaśniewski gościł przedstawicieli Polonii w Pałacu Prezydenckim.

Następnie uczestnicy Zjazdu pojechali do Krakowa, gdzie 2 maja władze miasta powitały ich w sali Hołdu Pruskiego w Sukiennicach. Dzień ten obchodzono w dawnej stolicy Rzeczypospolitej po raz pierwszy jako święto Polonii i Polaków z Zagranicy. Wieczorem uroczystość w Teatrze im. Słowackiego zakończyła oficjalne prace Zjazdu.

3 maja liczna grupa delegatów wybrała się na pielgrzymkę na Jasną Górę.

Rezultatem końcowym II Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy były przyjęte na posiedzeniu plenarnym w dniu 1 maja 2001 r. uchwały i rezolucje.

Poniżej podajemy tekst uchwał:

1. Zjazd wyraża wielkie uznanie i wdzięczność Duchowieństwu Kościoła Katolickiego i innych Kościołów za ich wielką, historyczną rolę w zachowaniu przez Polonię i Polaków za granicą wiary i duchowego dziedzictwa kraju pochodzenia.
2. Zjazd wyraża głęboki niepokój wobec faktu, że w Kościele w krajach ościennych na Wschodzie, gdzie wierni polskiego pochodzenia stanowią większość, coraz częściej brak jest liturgii i katechizacji w języku polskim, której oni oczekują i o którą proszą. Jest ona bowiem dla nich bardzo drogim i najważniejszym znakiem ich duchowej i narodowej tożsamości. Wierni polskiego pochodzenia mają do tego elementarne prawo ludzkie, podobnie jak wierni innych narodowości. Z godności osoby ludzkiej wynika prawo do zachowania również w Kościele własnego języka i kultury religijnej. Dążenie do ograniczenia roli duszpasterzy polonijnych jedynie do funkcji liturgicznych odbiega od tradycji chrześcijańskiej. W całej tradycji Kościoła Duszpasterstwo sprawowało mecenat nad działalnością kulturalną i społeczną.
3. Zjazd wyraża uznanie i wdzięczność Delegatowi Prymasa Polski do spraw Duszpasterstwa Emigracji oraz Centralnemu Ośrodkowi Duszpasterstwa Emigracji w Rzymie za długoletnią opiekę nad emigracją polską w świecie. Zjazd stwierdza, że Centralny Ośrodek Duszpasterstwa Emigracji z siedzibą w Rzymie szczególnie skutecznie spełnia swoją misję. Zjazd wyraża wdzięczność Księdzu Prymasowi za istnienie Ośrodka i prosi o błogosławieństwo na dalszą jego działalność.
4. Uczestnicy II Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy, doceniając 90-letni dorobek Harcerstwa Polskiego i 50-letni dorobek Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju oraz rozwój harcerstwa na Wschodzie we współpracy z odrodzonym harcerstwem w Polsce uznają, że wychowanie metodą harcerską jest jednym z kluczowych kierunków pracy z młodymi Polakami rozsianymi na świecie, kształtujących patriotyczny fundament służby Bogu, Polsce i bliźnim. Zjazd oczekuje od organizacji światowych Polonii wsparcia i troski o działalność wychowawczą, prowadzoną przez harcerstwo w poszczególnych krajach.
5. Delegaci zebrani na II Zjeździe Polonii i Polaków z Zagranicy popierają inicjatywę Kongresu Polonii Amerykańskiej, Kongresu Polonii Kanadyjskiej, Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polskich w Ameryce Łacińskiej, Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych i Rady Naczelnej Polskich Organizacji Polskich w Australii dokonania w ciągu najbliższych sześciu miesięcy zmian strukturalnych ogólnoświatowej organizacji polonijnej (Rady Polonii Świata), w celu usprawnienia wzajemnych kontaktów oraz współpracy z Krajem.
6. Zjazd wyraża opinię, że należy organizować Zjazdy Polonii i Polaków z Zagranicy co 5 lat.
7. Zjazd wnosi o ustanowienie dnia 2 maja Światowym Dniem Polonii i Polaków z Zagranicy.
8. Zjazd zwraca się do Parlamentu RP o wprowadzenie zapisu w ustawie o obywatelstwie polskim w następujacym brzmieniu: Obywatel polski może wobec władz RP powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równoczesne obywatelstwo innego państwa w celu swobodnego przekraczania granic Polski.
9. Zjazd apeluje do Rządu RP o konsekwentne egzekwowanie zobowiązań zawartych w dwustronnych umowach Polski z sąsiednimi państwami.
10. Zjazd zwraca się do Parlamentu RP o przyśpieszenie prac nad ostateczną wersją Karty Polaka oraz o podjęcie decyzji o nadaniu obywatelstwa osobom polskiego pochodzenia ze Wschodu.
11. Zjazd oczekuje od władz RP i wszelkich instytucji i organizacji polskich i polonijnych zdecydowanej i szybkiej reakcji na wszelkie przejawy polonofobii w mediach i instytucjach zagranicznych oraz na wszelkie oszczerstwa i szkodliwe stereotypy Polaka i Polski.
12. Zjazd apeluje do instytucji RP o podjęcie inicjatyw dyplomatycznych i kulturalnych w celu promowania najlepszych polskich osiągnięć cywilizacyjnych i humanitarnych, aby utrwalić pozytywne oblicze Polski i Polaków na świecie.
13. Zjazd usilnie apeluje do władz RP o współpracę z organizacjami polonijnymi broniącymi dobrego imienia Polski.
14. Zjazd zwraca się do władz RP, instytucji krajowych i polonijnych na świecie o ratowanie polskiego materialnego dziedzictwa narodowego na Wschodzie tj. kościołów, dworów, domów, cmentarzy, mogił i pomników. Potrzebne jest wsparcie finansowe i pomoc techniczna przy konserwacji i restauracji tych obiektów. Zjazd apeluje również do władz RP o pomoc w odzyskiwaniu mienia należącego w przeszłości do polskich organizacji społecznych (domów polskich, archiwów, zbiorów bibliotecznych na Wschodzie).
15. Zjazd zachęca organizacje polonijne do zaopiekowania się archiwaliami, a w razie braku możliwości opiekowania się danym zbiorem, przekazania ich do ośrodków archiwalnych w kraju lub za granicą.
16. Zjazd zwraca uwagę na celowość wsparcia niezależnej prasy polonijnej przez dotacje finansowe, pomoc techniczną i szkolenia dla dziennikarzy w celu przeciwdziałania zamykaniu tych tytułów. Zjazd apeluje także do tych instytucji o dofinansowywanie organizacji polonijnych, które pragną realizować własne programy radiowe i telewizyjne służące promocji spraw polonijnych.
17. Zjazd apeluje do fundacji polonijnych na Zachodzie o objęcie patronatem organizacji polskich w Europie Środkowej, Południowej i na Wschodzie.
18. Zjazd apeluje do organizacji polonijnych na Zachodzie o przyjmowanie patronatu nad rodzinami przyjeżdżającymi do Polski w ramach repatriacji oraz zwraca się do Rządu RP o ustanowienie procedur ułatwiających sprawowanie tego patronatu.
19. Zjazd zwraca się do władz RP o uproszczenie formalności związanych z repatriacją.
20. Zjazd dostrzega potrzebę zwiększenia liczby polskich placówek konsularnych w azjatyckiej części byłego ZSRR.
21. Zjazd apeluje do władz i środowisk oświatowych w kraju i za granicą o włączenie do programów nauczania języka polskiego pełnej historycznej prawdy o losach Polski i Polaków.
22. Zjazd zachęca władze RP o rozważenie możliwości fundowania stypendiów dla osób polskiego pochodzenia, studiujących w państwach zamieszkania.
23. Zjazd opowiada się za koniecznością zachowania szkolnictwa polskiego na Litwie na poziomie szkoły średniej.
24. Zjazd widzi potrzebę wprowadzenia egzaminów końcowych w szkolnictwie polonijnym oraz przyznawania dyplomów uznawanych przez władze państwowe w kraju zamieszkania oraz instytucje oświatowe RP.
25. Uczestnicy II Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy składają serdeczne podziękowania Senatowi RP i Stowarzyszeniu Wspólnota Polska za zorganizowanie II Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy
26. Zjazd zobowiązuje Stowarzyszenie Wspólnota Polska do przesłania wszystkich uchwał i rezolucji Zjazdu do odpowiednich adresatów oraz upoważnia Stowarzyszenie Wspólnota Polska do czuwania nad ich realizacją.

Liczne rezolucje dotyczyły następujących spraw:

Promocja i ochrona dziedzictwa kulturowego, m.in.:

Zjazd zwraca się do Stowarzyszenia Wspólnota Polska o przygotowywanie wielojęzycznych publikacji dotyczących świąt narodowych, zwyczajów, tradycji i historii Polski i przypomina o konieczności współdziałania z Polonią placówek Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i innych instytucji rządowych za granicą w zakresie promowania polskiej kultury przez:

• wspieranie finansowe przekładów z literatury polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem pozycji z zakresu historii i literatury pięknej;
• umożliwienie kontaktów z najlepszymi polskimi zespołami teatralnymi;
• popieranie inicjatyw konferencji międzynarodowych na szczeblu kulturalnym i naukowym;
• wydanie książek historycznych, broszur informacyjnych, słowników dwujęzycznych, podręczników do nauki języka polskiego dla cudzoziemców i encyklopedii o Polsce w językach obcych;
• udzielanie pomocy placówkom kulturalnym za granicą w zakresie gromadzenia, przechowywania, opracowywania i udostępnienia posiadanych zbiorów historycznych, będących polskim dziedzictwem narodowym.

Zjazd uznaje, że zachowanie zgromadzonych przez pokolenia polskich zbiorów archiwalnych w diasporze jest wspólnym obowiązkiem środowisk polonijnych i instytucji w kraju, a szczególnie rządu RP i proponuje, aby instytucje krajowe udzielały fachowego doradztwa i pomocy materialnej polskim instytucjom archiwalnym za granicą w modernizacji, przechowywaniu, inwentaryzacji i metodach udostępniania cennych zbiorów archiwalnych.

oświata i młode pokolenie, m.in.:

Zjazd sugeruje Stowarzyszeniu Wspólnota Polska:

• otwarcie internetowego kursu języka polskiego;
• stworzenie multimedialnego kursu języka polskiego po przystępnej cenie dla wszystkich, a szczególnie dla dzieci w szkołach języka polskiego oraz zwraca się z prośbą do Ministerstwa Edukacji Narodowej RP o opracowanie programu i podręczników dla szkół polonijnych przy współpracy nauczycieli uczących poza granicami kraju oraz metodyków z Polski.

Zjazd zwraca się z prośbą do Rządu RP o stworzenie bazy nowoczesnych technik internetowych, telekomunikacyjnych i multimedialnych w polonijnych szkołach oraz zapewnienie funduszy na opłacenie usług w tym zakresie

relacje Polonii z Krajem, m.in.:

Zjazd apeluje do Parlamentu RP o przyjęcie ustawy gwarantującej równouprawnienie Polonii i Polaków z Zagranicy z Rodakami w Kraju. Ustawa powinna odzwierciedlać zasadę Narodu Polskiego – jeden naród wewnętrzny i zewnętrzny.

Zjazd proponuje, aby kandydaci na ambasadorów i konsulów generalnych RP, nim uzyskają ostateczną nominację Prezydenta RP, czy Ministra Spraw Zagranicznych, byli opiniowani przez specjalne Komisje Senackie, które zweryfikują kompetencje i przygotowanie kandydatów (tak jak odbywa się to w innych państwach demokratycznych).

Zjazd odnosi się pozytywnie do deklaracji Premiera RP wyrażonej podczas otwarcia Zjazdu o chęci współpracy z Polonią europejską w sprawie promowania wejścia Polski do Unii Europejskiej.

Zjazd proponuje złożenie wniosku do Ministerstwa Finansów RP o wydanie rozporządzenia, na podstawie którego przesyłki o wartości do 200 USD od osób prywatnych z Zachodu przeznaczone dla rodzin w Polsce, będą zwolnione z opłat celnych.

media i wiedza o Polonii, m.in.:

Zjazd zwraca się do dziennikarzy krajowych, aby nie powielali negatywnych stereotypów Polaka za granicą i starali się zapoznać z naszym życiem i poglądami zanim podadzą o nas mylne, a nawet szkodliwe informacje oraz uważa, że istnieje konieczność szerszej prezentacji w TV Polonia prasy polskiej wydawanej za granicą.

Zjazd zwraca się do senatów wyższych uczelni w Polsce o utworzenie katedr wiedzy o Polonii oraz postuluje wprowadzenie do programu szkół polskich w kraju nauczania wiedzy o Polonii.

sprawy socjalne, m.in.:
Od lewej: Maria Gratkowska Scarlini, Barbara Głuska Trezzani i dyrektor TV Polonia, Antoni Bartkiewicz

Zjazd apeluje do Rządu RP o interwencję w sprawie przyśpieszenia wypłat odszkodowań dla byłych niewolniczych i przymusowych pracowników w III Rzeszy.

Zjazd zwraca się do Stowarzyszenia Wspólnota Polska o stworzenie internetowego banku danych, zawierającego informacje o potrzebach pomocy charytatywnej i stypendialnej oraz o koordynację działań pomocowych pod hasłem “Polak – Polakowi”.

Zjazd zwraca się z prośbą do Rządu RP o stworzenie przepisów ułatwiających odbiór w kraju pomocy charytatywnej od organizacji polonijnych oraz postuluje pilne rozwiązanie przez Rząd RP problemu dwustronnych umów międzynarodowych w zakresie wypłaty świadczeń emerytalnych i rent z tytułu stażu pracy w Polsce a także o wydanie przepisów regulujących system rent i emerytur dla Polaków obecnie zamieszkałych za granicą, którzy przez pewien czas pracowali w Polsce.

życie polonijne, m.in.:

Zjazd proponuje, aby celami Polonii i Polaków za granicą było:

• wspomaganie przez organizacje polonijne awansu Polaków w krajach osiedlenia,
• organizacja pomocy edukacyjnej, humanitarnej i ekonomicznej Polakom w kraju i w Europie Środkowej i Wschodniej,
• przedstawianie polskiemu społeczeństwu niezależnych opinii emigracji na temat stanu Polski,
• popieranie prac badawczych poświęconych losom Polaków na świecie,
• utworzenie w Polsce “Centrum Polaków” na zasadzie multimedialnego muzeum współfinansowanego przez kraje ich osiedlenia.

Wyraża też podziękowanie dr Zbigniewowi Kosteckiemu za stworzenie stron internetowych www.polonia.org , służących zacieśnieniu kontaktów między Polakami za granicą.

opracowały
Barbara Głuska Trezzani
Maria Gratkowska Scarlini