Fundacja Rzymska im. J. Z. Umiastowskiej – Członek Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie
Fundacja Rzymska im. Margrabiny J. Z. Umiastowskiej została powołana do życia w 1944 roku. Jej celem jest promocja badań dotyczących stosunków polsko-włoskich oraz dokumentowanie obecności i działalności Polaków we Włoszech. Specjalizuje się w polonikach włoskich oraz posiada duży zbiór wydawnictw emigracyjnych. Biblioteka liczy łącznie około 15 000 pozycji: w tym książki, broszury, artykuły, czasopisma.
Biblioteka Fundacji posiada katalog komputerowy: wg autorów/tytułów i haseł przedmiotowych. Zbiory udostępniane są osobom zainteresowanym po uprzednim uzgodnieniu z pracownikami Fundacji.
W pierwszych latach działalności Fundacja organizowała wystawy malarstwa oraz odczyty naukowe. Gdy w 1968 roku Emeryk Hutten-Czapski został prezesem Fundacji skierował jej działalność na przyznawanie krótkich stypendiów na pobyt we Włoszech młodym naukowcom, działaczom kulturalnym i społecznym z Polski. Po śmierci Emeryka Hutten-Czapskiego kontynuowano tę politykę i w latach 1968–1998 udzielono ogółem 470 stypendiów.
W 1972 roku z inicjatywy Fundacji ogłoszono zbiórkę pieniędzy na zakup marmurów dla odbudowującego się Zamku Królewskiego w Warszawie, które zostały przekazane w 1980 roku.
W latach późniejszych Fundacja skierowała swoją działalność na współpracę z polskimi instytucjami:
- Instytutem Sztuki PAN w Warszawie (inwentaryzacja nagrobków polskich w kościołach i grobów na cmentarzach w Rzymie co zaowocowało wydaniem 2 tomów w serii Monumenta Poloniae in Italia – 1994, 1999);
- Biblioteką Narodową z Warszawy i Papieskim Instytutem Studiów Kościelnych (rejestrowanie i katalogowanie starych druków dotyczących Polski w bibliotekach rzymskich).
Od 1989 roku, z chwilą odzyskania przez Polskę suwerenności, Fundacja zaczęła przeznaczać swe środki na dofinansowanie prac badawczo-dokumentacyjnych na temat: : Polacy we Włoszech w XX wieku.
Efektem tych prac było zainicjowanie w 2000 roku stałej serii wydawniczej Polonica włoskie. Dotychczas ukazało się w niej 9 pozycji.
W serii „Świadectwa-Testimonianze”:
- T.I – W walce o niepodległość i T. III – W służbie ojczyzny (wywiady z kombatantami),
- T. II – W kręgu kultury i sztuki (wywiady z artystami),
- T. IV – Pro publico bono (polityczna, społeczna i kulturalna działalność Polaków we Włoszech w XX wieku),
- T. V – Czas wojny i czas pokoju w polskim Rzymie (działalność polskiego duchowieństwa w czasie wojny i po jej zakończeniu),
- T. VI – Per la nostra e la vostra libertà. Ricordi dei combattenti Polacchi e delle loro famiglie in Italia (wywiady z polskimi kombatantami, w języku włoskim, oraz wspomnienia członków ich rodzin – wydane ze Stowarzyszeniem AIPRO).
Wydane wspólnie ze Związkiem Polaków we Włoszech:
- Słownik biograficzny: Polacy we Włoszech: Kto jest kim. Z. 1,
- Polonia e Italia. Storia – Cultura – Amicizia (wybór artykułów w języku włoskim opublikowanych na łamach Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska”),
- Polonia Włoska (wybór artykułów w języku polskim opublikowanych na łamach Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” w latach 1995
– 2009).
Od września 2012 roku do maja 2013 Fundacja współorganizowała i finansowała wraz z Rektoratem kościoła św. Stanisława w Rzymie i Duszpasterstwem Polaków we Florencji cykl comiesięcznych prelekcji historycznych o Polsce pt. My i Państwo z udziałem wykładowców z polskich uczelni.
W kwietniu 2013 roku Fundacja, we współpracy z Polską Stacją Naukową PAN w Rzymie, zorganizowała dwudniową konferencję naukową polsko-włoską poświęconą badaniom nad dziejami 2. Korpusu. Wzięli w niej udział nie tylko badacze krajowi i emigracyjni, ale przede wszystkim, chyba po raz pierwszy tak licznie zgromadzeni, Włosi, którzy od lat zajmują się obecnością 2. Korpusu we Włoszech (książka zawierająca materiały z sesji ukaże się na początku maja 2014 roku, w ramach obchodów 70. rocznicy bitwy pod Monte Cassino).
Od roku 1996, kiedy to powstał Związek Polaków we Włoszech do marca 2011 roku Fundacja zapewniała mu pełne zaplecze organizacyjne (personel sekretariatu, urządzenia biurowe itd.). Nadal uczestniczy w przygotowywaniu i organizacji corocznego Walnego Zjazdy Polaków we Włoszech. Fundacja udostępnia ponadto swoją siedzibę Rzymskiemu Stowarzyszeniu Polsko-Włoskiemu (AIPRO).
